Pracownicy już zorientowali się, że mogą korzystać z nowego zwolnienia z tytułu siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem – udzielanego wtedy, gdy niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. I biorą te zwolnienia trochę na podobnej zasadzie, jak dodatkowy urlop na żądanie. To z kolei powoduje wiele wątpliwości co do tego, na ile pracodawca może znać powody udzielenia pracownikowi tego zwolnienia.

Przede wszystkim, pojawiła się wątpliwość, czy we wniosku o zwolnienie z powodu działania siły wyższej pracownik:

-  musi wskazać, kto z członków rodziny zachorował lub miał wypadek,

-  czy też może tylko napisać we wniosku, np.: „wnioskuję o zwolnienie z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą w wymiarze ….”?

I kolejny dylemat: jak należy rozumieć „sprawy rodzinne”? Czy zwolnienie może dotyczyć wypadku lub choroby powinowatego (teść, teściowa, szwagierka) oraz np. partnera lub partnerki pracownika, nieprzysposobionego dziecka partnera itp.?

I wreszcie: czy pracownik może zawnioskować to zwolnienie np. z 3-dniowym wyprzedzeniem? Jak należy zaewidencjonować zwolnienie, gdy pracownik zawnioskował na 2 dni, a następnie na te dni dostarczył L4?

Z tymi wszystkimi pytaniami zwróciliśmy się do inspekcji pracy. Odpowiedzi, jakie uzyskaliśmy, przedstawiamy w ramce.

Ramka Zdaniem inspekcji pracy:

Zgodnie z art. 148¹ k.p. pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

Z przepisu art. 148¹ k.p. nie wynika obowiązek wskazania przez pracownika, kto z członków rodziny zachorował lub miał wypadek. Przepisy nie definiują też, co należy rozumieć pod pojęciem „sprawy rodzinne”. Wydaje się, że pojęcie to można interpretować szeroko, obejmując nim różne sytuacje wymagające obecności pracownika, spowodowane chorobą lub wypadkiem zarówno bliższych, jak i dalszych członków rodziny pracownika.

Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Przepisy określają końcowy termin na złożenie wniosku, nie wskazują natomiast, z jakim wyprzedzeniem pracownik może wnioskować o udzielenie zwolnienia.

W przypadku gdy pracownik zawnioskował o zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej na 2 dni, a następnie na te dni dostarczył L4, pracodawca nie będzie zobowiązany do udzielenia zwolnienia w terminie późniejszym (brak jest podstaw do stosowania do zwolnienia z powodu siły wyższej regulacji dotyczących urlopu wypoczynkowego, które przewidują przesunięcie lub przerwanie urlopu z powodu choroby pracownika).

Stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy z 31 sierpnia 2023 r.

Podstawa prawna:

art. 148¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.).