Pracownik niepełnosprawny ma następujące przywileje związane z czasem pracy (na podstawie art. 15 ustawy o rehabilitacji):

-  jego czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo,

-  jeśli jest zaliczony do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, jego czas pracy nie może przekraczać
7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo,

-  nie może być zatrudniony w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.

Tych szczególnych zasad nie stosuje się:

1) do zatrudnionych przy pilnowaniu oraz

2) wtedy gdy, na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Koszty badań w zakresie pkt 2 ponosi pracodawca (art. 16 ust. 2 ustawy o rehabilitacji).

Jeszcze do niedawna pracodawcy, którzy zatrudniali osobę z umiarkowanym lub znacznym stopniem, kierowali ją, na jej wniosek, na wstępne badania lekarskie, podczas których lekarz medycyny pracy jednocześnie decydował:

-  zdolności pracownika do pracy na danym stanowisku (właściwe badania wstępne) oraz

-  czy zasadne jest wydanie dla niej zgody na niestosowanie szczególnych norm czasu pracy z art. 15 ustawy o rehabilitacji.

Jednak PIP zakwestionowała dotychczasową praktykę. Wskazała, że dopiero po nawiązaniu stosunku pracy pracownik niepełnosprawny może wystąpić o wspomnianą zgodę, a nie przed zatrudnieniem, w ramach wstępnych badań lekarskich.

W związku z tym senator Andrzej Kobiak zwrócił się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej o wskazanie, czy postępowanie PIP jest prawidłowe.

Zdaniem senatora, interpretacja PIP jest błędna i bardzo dolegliwa dla pracodawcy. Jego zdaniem nie ma też podstaw, aby kwestionować zgody na pracę w normach czasu pracy z wyłączeniem art. 15 ustawy o rehabilitacji wydane dotychczas przez lekarzy medycyny pracy podczas badania wstępnego osoby zatrudnianej/osoby przyjmowanej do pracy.

Dodatkowo interpretacja PIP powoduje niepotrzebne zwiększenie kosztów funkcjonowania firmy. Gdyby interpretacja ta miała być stosowana w praktyce, pracodawca kierowałby przyszłego pracownika − osobę niepełnosprawną – na badania wstępne, za które odrębnie zapłaci, po czym następowałoby nawiązanie stosunku pracy, gdzie kolejnego dnia po rozpoczęciu pracy pracodawca musiałby kolejny raz skierować osobę niepełnosprawną do lekarza i za kolejną wizytę zapłacić.

W swojej odpowiedzi (BON-I.059.22.2022.AFK) Pełnomocnik Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych wskazał, iż ustawa o rehabilitacji w art. 16 posługuje się pojęciem „osoby zatrudnionej”. Dlatego jedynie osoba zatrudniona (czyli po nawiązaniu stosunku pracy) może wnioskować o wyłączenie stosowania przepisów o czasie pracy osób niepełnosprawnych z art. 15 ww. ustawy – nie może odbyć się to na etapie badań wstępnych. Zgodnie z powyższym organ kontroli może powziąć wątpliwość co do zgodności z prawem zgody na wyłączenie stosowania art. 15 ustawy o rehabilitacji, wydanej przez lekarza przeprowadzającego wstępne badania lekarskie, którym podlegają osoby przyjmowane do pracy, czyli osoby, z którymi nie został jeszcze nawiązany stosunek pracy.

Podstawa prawna:

art. 15 i 16 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 100),

art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 1510, ze zm.).

Konsultacja:

Mateusz Brząkowski

radca prawny,
specjalista z zakresu zatrudniania osób niepełnosprawnych